Felsefe nedir, Felsefe neyi inceler?
Felsefe insanı, evreni, doğayı anlamak amacıyla sürdürülen bir araştırma gayesidir. Felsefe doğruyu ve gerçeği aramaktır. Bunları ararken de "ben neyim? evren nedir? nereden geliyorum? nereye gidiyoruz? yaşamın anlamı nedir? neye inanmalıyız?" gibi sorulara cevap arar...
Felsefenin Konuları
• Varlık Felsefesi
• Bilim Felsefesi
• Ahlak Felsefesi
• Din Felsefesi
• Sanat Felsefesi
1. Bilginin Tanımı ve Türleri
İnsanın zihinsel faaliyetleri sonucunda elde ettiği ürünlere bilgi denir. Bilene suje, bilinmesi gereken nesneye obje adı verilir. Bilgi türlerini 5 başlık altında inceleyebiliriz:
a) Gündelik Bilgi: insanın gözlem ve denemeler sonuncunda elde ettiği ürüne bilgidir.Hayatımızı kolaylaştırır.
b) Teknik Bilgi: İnsanın doğayla mücadelesinden çıkmıştır.amacı fayda sağlamaktır
c) Dini Bilgi: Varlığı inanç aracılığıyla kavrayan inanç bilgi çeşididir.
d) Sanat Bilgisi: Sanat olaylarıyla ilgilenir sübjektiftir.
e) Bilimsel Bilgi: Akıl ve deneye dayanır Belli bir metodu olan bilgidir
Bilimsel Bilginin Özellikleri
• sonuçları kesindir
• akıl ve mantığa dayanır
• evrenseldir
• yığılan ve ilerleyen bir bilgidir
• konusu ve yöntemleri bakımından 3'e ayrılır
Bilimsel Bilginin Türleri
i) İdeal(formel) Bilimler: Matematik, Mantık
ii) Doğa Bilimleri:
a) Yer: coğrafya iklim şartları meteoroloji jeoloji
b) Yaşam: biyoloji, tıp, zooloji
iii) İnsan Bilimleri: İnsanı ele alan bilimlerdir (Psikoloji, biyoloji, antropoloji)
Felsefe Bilgisi
İnsanın evrenin niteliğini ve yapısı hakkında gözlediklerine dayanarak düşünmesi sonucu ortaya çıkartmıştır.
1) evreni bir bütün olarak ele alır
2) sübjektiftir
3) Sonuçları varsayımlıdır
4) Akla dayanır
5) Birikimli olarak derleme özelliğine sahip değildir.
6) Bilimler nasıl? sorusuna cevap arar felsefeniçin?
7) Bilimsel bilgi ile felsefe bilgisinin ortak yönleri "evrensel olma, akla dayanma, merak ve hayretten doğmadır."
Felsefenin Çeşitli Alanlarla İlişkisi
a) Felsefe-Bilim İlişkisi
Felsefe ve Bilimlerin amacı gerçeğe ulaşmaktır.Her ikisi de insanın anlama ve bilme merakından doğmuştur.Bilimler ,evrenin bazı yönlerini inceledikleri halde felsefe bize evren hakkında birleştirilmiş ve bütünleştirilmiş bilgiler vermek ister.Felsefe bu amaca ulaşmak için diğer bilimlerin verilerinden yararlanır.Bilimler olayların nasıl meydana geldiklerini araştırır.Felsefe niçin sorusuna cevap aramaya çalışır.
b) Felsefe-Din İlişkisi
felsefe ne din içindir ne de karşıdır.felsefe için din sadece araştırılacak konulardan bir tanesidir.Evren nasıl oluşmuştur?insan nereden nasıl türemiştir?insanın varlık amacı nedir?sorularına cevap aranması gelişmiş dinlerde de vardır.Nitekim Tevrat ta, İncil de, Kur an da bu soruların cevaplarını buluruz .Ancak Felsefe ile din bu soruları akla ,mantığa,ve gerçeğe dayanarak çözmek ister:Kuşku duyarak cevap arar. Oysa dinde esas olan imandır.İnsanların kuşku duyma yetkileri yoktur. Dinin kaynağı ilahi iken ,felsefeninki beşerdir.
c) Felsefe-Sanat İlişkisi
işlevleri bakımından birbirlerine çok yakındırlar.İkisi de mükemmeli güzeli arar.ikisi de insanın yaratıcı gücünün ürünüdür.
Felsefenin Gereği
Kişide merak ve kuşku uyandırarak araştırma yapmasını sağlar.Felsefe sayesinde toplumlar bilgi toplumu düzeyine ulaşır.Felsefe sayesinde toplumlar bilgi toplumu düzeyine ulaşırlar:Felsefe sayesinde evreninde olup bitenlerin farkında olur.
Geçmişten Geleceğe Felsefenin İşlevi
Eski yunan felsefesinin ilk dönemi evreni anlamaya yönelmiş bir felsefedir.İlk filozoflar Thales .:su, Aniximandros:hava , Heroklitos:ateş, bilmek istedikleri evrenin nasıl oluştuğu yapısı ve şeklidir Felsefenin doğayı araştırmak yerine insanı incelemesi gerektiğini savunan ilk filozoflar sofistlerdir.
Eski yunan felsefesi en parlak dönemini Sokrates,Platon,Aristo zamanında yaşamıştır.ilk çağ orta çağı etkilemekle kalmayıp yeni çağı da etkilediler.Nitekim İslam filozoflarının önde gidenlerinden Farabi , İbn-i Sina, İbn-i Rüşd düşündelerini Aristo'nun düşünceleriyle temellendirmişlerdir.Platon ve Aristo'dan sonra Yunan Felsefesinin altın çağı sona erdi.Rönesans ve reform hareketlerinin sonunda düşüce yapısı üzerinde Kilisenin etkisi kaybolmuştur.Farklı alanlarda FELSEFEDE yeni gelişimler başlamıştır.insan yaşamının her alanına girilmiştir.
Felsefe-Metafizik
Doğa ötesi konularla ilgili zihinsel açıklamalar içeren ve zaman bakımından ötesi felsefe konularından önce gelen bir felsefe disiplinidir.Duyu organlarıyla duyulup ,algılanan gerçeklikle.Tanrı ruh ölümsüzlük gibi felsefenin ilk ve son sorunlarıyla ilgilenir
Metafizik Temel Problemleri
1) Varlıklarla ilgili problemler
2) Evrenin yapısı ve oluşumu ile ilgili problemler
3) Tanrı-Ruh ile ilgili problemler
a) Ontolojik Problemleri
Filozoflar, varlığa değişik açıdan yaklaşmışlardır. Materyalist, idealist yaklaşmışlardır. Materyalist yaklaşıma göre maddenin dışında başka gerçek yoktur. Her şey maddeden türemiştir idealistlere göre ise düşünceden.
b) Evrenin yapısı ile ilgili problemler
Bunlar evrenin yapısı ve oluşumu ile ilgili problemlerdir.
c) Ruhun varlığıyla ilgili problemler
"ruh nedir? ruhla beden arasındaki ilişki nedir? ne tür ilişkidir? ölümlü mü ölümsüz mü?" gibi metafizik problemleriyle ilgilenir
Bilgi Felsefesi
Thales ile doğmuştur. İnsan ile nesne arasındaki ilişkiyi inceleyen disiplindir. Her bilim kendi alanıyla ilgili konuları içine alır. Bilimlerden hiçbiri bilginin ne olduğunu ve hangi yolla elde edildiğini araştırmaz. Oysa bu felsefenin vazgeçemediği konudur.
Bilginin Kaynağıyla İlgili Sorular
• AKLA dayanan bilgi doğru bilgidir. ( RASYONELİSM )
• DENEYE (EMPİRİZM)
• OLGUYA (POZİTİVİZM)
• SEZGİYE (ENTÜİSYANİSM)
• YARAR SAĞLAYAN (PRAGMATİZM)
Doğru bilginin imkansızlığı
Genel geçer doğru bilginin varlığından ilk şüphe eden Sofistlerdir. Öğrencilerine hitabet sanatını dili etkili biçimde kullanmanın yollarını öğretiyorlar doğru bilginin olmadığını söylüyorlardı. Onlar için değerli olan hakikat değil kişiye yararlı olan ve başarıya götürendir
Septizim
kesin bilgiye ulaşamayacağını gerçeğin özünü bilmeyeceğini bu bakımdan herhangi bir konuda olumlu ya da olumsuz yargıda bulunmaların gereksiz olduğunu savunan görüştür.
Doğru bilginin imkanı
Rasyonelism: akıl ve onun fonksiyonu olan düşünce gücüyle olduğunu benimseyen doğru bilginin ölçütünü duyularla değil, akılla bir öğretir.
Ünlü Filozoflar
SOKRATES
Mutluluğu ve insanı mutluluğa götüren erdemdir herkesle her konuyu tartışır, doğruyu onlarla birlikte bulmaya çalışırdı. Halka değer yargılarına körü körüne inanmanın yanlışlığını gösterirdi ..Bunun içinde İRONİ ve MAİOTİK yöntemlerinden yararlanırdı ironi(alay) bir şeyi bildiğini sanan kimseyi sorgulayarak bir şey bilmediğini gösterir Maiotik(düşünce doğurtma) ile bir konuda hiçbir bilgisi olmadığını düşünen kişi yi de aslında o konuda çok şey bildiğini ispatlardı genel geçer bilginin varolduğunu ve doğuştan geldiğini kabul eder.
PLATON
Rasyonalisttir. Doğru bilginin varlığını ideal arla açıklar.buna göre birbirinden tümüyle farklı 2 dünya vardır. Biri nesneler dünyası biri idealler dünyası. Birincisi sürekli değişen ve yok olan varlıkların dünyası, 2 si ise öncesiz ve sonsuz olan ideallerin dünyasıdır. Her şeyin aslı oradadır ancak akılla kavranabilir. Duyu organlarıyla algılanan nesneler dünyası bir kopyası bir gölgesidir Gerek platon gerekse Sokrates bilginin doğuştan var olduğu düşüncesindedir.
ARİSTOTALES
Hocası Platonun bilgi anlayışına karşı çıkmıştır.Aristo'ya göre varlık gördüğümüz nesnelerdir.Bilgi edinme gücü akıldır,Akıl edilgen ve etken olmak üzere 2 türdedir. Malzemesini edilgen akıl yani duyum verir.bunu biçimlendiren ise etkin akıldır Aristo İslam felsefesini önemli ölçüde etkilemiştir. Aristo'ya 1.öğretmen sıfatı verilirken Fara biye 2. en önemli eseri 'Organan'dır.
FARABİ
Türk asıllı bir filozoftur.duyusal değer zihinsel olmak üzere 2 tür bilgi vardır. Duyusal bilgi duyu organlarımızla tekil olan bilgiler (bilimsel değildir)ama onun maddesini oluştururlar. Akıl bu bilgileri şekillendirerek genel kavram ve yargılara dönüştürür.genel geçer bilgiye ulaşılır.
RENE DESCARTES
Modern felsefenin kurucusu sayılır. Descartes'in rasyonalizmi iyi yöneten bir zihin kesin genel geçer bilgiye ulaşabileceği görüşüne dayanır Her şeyden şüphe ederek. Şüphe ettiğim sürece kendisinden şüphe etmeyeceğim şey, şüphe etmekte oluşumdur düşünerek şüphe eder ve 'düşünüyorum öyleyse varım'.
Empirizm: bilgilerimizin duygu ve algılardan geldiğini deneyden türediğini ve aklımızda doğuştan olan hiçbir bilgi düşünce ve ilke olmadığını ileri süren bilgi öğretisidir. Rasyonalizm'in karşıtıdır.
JOHN LECKE doğuştan bilgi olmadığını bilgilerimizin deneyden ve alışkanlıklardan geldiğini savunur insan zihni dünyaya boş bir levha olarak gelir. Duyular ve deneyler levhayı zamanla doldurur
Kritisizm (tenkitçilik): Dogmatik ve septik(şüphecilik)anlayışlar arasında yer alır ve bunları uzlaştırmaya çalışır. Kritik düşünüşlere göre yapılması gereken bilginin ne olduğunu belirlemek, onun sınırlarını analiz etmek kısaca bilginin tenkitini yapmaktır
