Yeni Türk Şiiri Nazım Biçimleri ve Türleri
A. Nazım biçimleri
I. Düzenli nazım biçimleri
1. Terza-rima
• Servet-ı Fünun şairleri tarafından batıdan alınarak edebiyatımıza kazandırılmış nazım biçimidir.
• Üç dizeli bentlerden oluşur, son bent tek dizeden meydana gelir.
• Kafiye düzeni örüşük kafiyedir. aba bcb cdc e
2. Sone
• Servet-i Fünun döneminde Fransız edebiyatından alınmıştır.
• On dört mısradan oluşur.
• Özellikle lirik konular işlenir.
• Kafiye şeması: abab abba ccd ede
3. Triyole
• On mısralı bir nazım biçimidir. aaaa aabb bb
4. Balad
• 14. yy.da doğmuş dans şarkısıdır.
• Gülünç ve acıklı olayları dile getiren şiirlerdir.
• Bir çeşit manzum masaldır.
• Üç uzun bir kısa bentten (sunu parçası) oluşur.
• Genellikle çapraz kafiye kullanılır.
• Edebiyatımızda fazla yaygın değildir.
5. Serbest Müstezat
• Müstezat’ın daha özgürce kullanılmış biçimdir. Servet-ı Fünun ve Fecr-ı Ati şairlerince kullanılmıştır.
• Serbest müstezatta nazım nesre yaklaştırılmıştır, belirli bir kafiyeleniş görülmez.
6. Mensur Şiir
• Düz yazı şiirdir.
• Özellikle seci (düzyazıda iç kafiye) ve alliterasyonlarla (belirli ünsüzlerin tekrarı) yazılır.
• Edebiyatımıza Halit Ziya Uşaklıgil (Mensur şiirler, Mezardan sesler) tarafından kazandırılmıştır.
7. Çaprak Uyak
8. Sarma Uyak
9. Örüşük Uyak
10. Düz Uyak
11. Halk Şiirinden Alınan Nazım Biçimleri
II. Serbest düzenli nazım biçimleri
A. Eşit düzenli biçimler
1. Üçlüler
Üçlük: Üç mısradan meydana gelen mazım birimidir. Bu birim Batı etkisindeki Türk edebiyatı nazım biçimlerinde kullanılır.
2. Dörtlüler
Dörtlük: Dört mısralık nazım birimidir. Daha çok Halk edebiyatı ürünlerinde kullanılan bir nazım birimidir.
3. Beşliler
4. Altılılar
5. Yedililer
6. Sekizliler
B. Karışık düzenli biçimler
C. Serbest nazım
Genel anlamda ölçü ve uyak kurallarına bağlı olmayan şiirdir. Serbest şiir Türk edebiyatına Servet-i Fünun döneminde Batı edebiyatından alınarak yeni Türk şiirine uygulanmış bir biçimdir.
Serbest şiirde dizelerin uzunluk kısalıkları, uyak, redif, uyak düzeni, nazım birimi gibi nazmın bağlayıcı unsurları önemsenmez. Hatta bu unsurlardan mümkün olduğunca kaçılır. Ama tamamen kafiyesiz ve redifsizdir de diyemeyiz.
Serbest şiirde bu şekil serbestliğinin yanı sıra içerik bakımından da bir serbestlik vardır. Nazmın belli kalıplarına uyularak yazılan/söylenen şiirlerde konularda belli ve sınırlıdır. Serbest şiirde ise konular sınırsızdır.
Bunların yanında serbest şiirin okuyucusu da serbesttir. Her şiir sever aynı şiiri aynı şekilde değerlendirmez. Kimisinin hoşlandığı şiirden kimileri hoşlanmaz. Ama nazımda (Divan şiiri, Türk halk şiiri, Âşık tarzı Türk şiiri...) beğeni ve takdir bakımından çoğunlukla bir ortaklık vardır.
