Tekke Edebiyatı Nazım Türleri

Dinî-Tasavvufî Türk edebiyatına Tekke edebiyatı da denir.

Tekke Edebiyatı nazım türleri şunlardır:

1. İlâhî

• Allah aşkını konu edinen, Tanrıyı övmek, ona yalvarmak için yazılan/söylenen şiirlerdir.
Özel bir ezgiyle okunur.

• İlâhîler tarikatlere göre türlü adlar alır: Mevlevîlerde âyin, Bektaşîlerde nefes, Alevilerde deme (deyiş, deme), diğer tarikatlerde de cumhur yada ilâhî denir.

• Deme, Alevî ve Kızılbaş şairlerine aittir. Bestelenir. 8'li kalıpla söylenir.

• İlâhîleriyle en çok Yunus Emre (XIII. yy.) ünlenmiştir.

• İlâhî, yedili, sekizli ve on birli hece ölçüsüyle yazılır.

• Dörtlük sayısı 3-7 arasındadır.

• Kafiye düzeni koşmaya benzer: abab cccb dddb... İlk dörtlüğün uyak düzeni xbxb ya da aaab şeklinde de olabilir.

2. Nefes

• Bektaşî şairlerinin yazdıkları tasavvufî şiirlerdir.

• Nefeslerde genellikle tasavvuftaki vahdet-i vücut (varlığı birliği) kavramı anlatılır. Bunun yanı sıra Hz. Muhammet ve Hz: Ali için övgüler de söylenir.

• Nefeslerde kalenderane ve alaycı bir üslûp göze çarpar.

• Edebiyatımızda Pir Sultan Abdal nefesleriyle ünlüdür.

3. Nutuk

• Tekke önderlerinin tarikate yeni giren dervişlere tarikatin ilkelerini öğretmek macıyla söyledikleri didaktik şiirlerdir.

4. Devriye

• İlâhîye benzer.

• Ezelden beri var olan insan ruhunun Allah’tan gelip tekrar Allah’a dönmesi düşüncesini işleyen şiirlerdir.

5. Şathiye (Şathiyat-ı Sofiyane)

• Dinin ilkelerinden, inançlardan teklifsizce ve alaycı bir dille söz ediyormuş gibi söylenen şiirlerdir.

• Görünüşte saçma sanılan bu şiirler aslında toplumun ve insanların eleştirisini yapmakta ve tasavvuf kavramlarını anlatmaktadır.

• Bunlara genellikle Bektaşî şairlerinde rastlanır.