Salep (Sahlep) Nasıl Üretilir?

Salep kelimesi Türkiye’de hem orkide yumrularına verilen isimdir hem de elde edilen toz droğun ismidir. Çarşı-pazarda rastlanılan salep isimli toz büyük oranda tağşiş edilmiştir. Yani bazı nişastalar, çözünebilir nişasta, CMC vb. ile tağşiş edilir.

Salep, Anadolu dağlarında çoğunlukla orman altı bölgelerde yetişen orkide yumrularından elde edilir. Çayır yada meralık alanda yetişen orkidelerden de salep elde edilmekte ancak bu salep ikinci sınıf salep olarak kabul görmektedir. Salebin kimyasal yapısını incelerken bunun nedenlerini ve kalite kıstaslarını inceleyeceğiz. Bu durumda teorik olarak iki tür salep varlığı kabul edilmektedir: Dağ (Orman) Salebi ve Çayır Salebi. İlerleyen konularda bölgesel isimlerine de değineceğimiz bu salep çeşidi adlandırmaları kaba olarak tüm Türkiye’de benzerdir.

Salep ve faydaları

Salep, Orchidaceae (orkideler) ailesinin birçok türünün toprakaltı yumrularından elde edilen içecek. Ayrıca orkide türlerine Anadolu’da verilen genel ad. Sahlepgiller familyasından; tel köklü otsu bir bitkidir. Kökünde 2 tane yumru vardır. Gövdesi, dik ve silindirimsidir. Çiçekleri salkım veya başak şeklindedir.

Salep, ülkemizde Muğla, Kastamonu ve Isparta şehirlerinde yetiştirilmektedir. Dünyada ise en büyük salep üreticisi ülkeler Yunanistan ve Fransadır.

Kullanılan yeri köklerindeki yumrularıdır. Yurdumuzda bir çok çeşidi vardır. Salep yumruları müsilaj, glikoz ve uçucu bir yağ taşır. İçerdiği en önemli madde glikomannandır. Su ve sütle birlikte kullanıldığında şiştiği için yaygın bir şekilde dondurma hammaddesi olarak kullanılır.

Özellikle Maraş Dondurması olarak bilinen dondurmaya tat ve koku kazandıran, dünyada sadece Kahramanmaraş’ın dağlarında yetişen bir orkide türünden elde edilen saleptir. Kahramanmaraş’ın dağlarında toplanmadan dolayı orkide türleri son derece azalmıştır.

Anadolu orkideleri aşırı toplamadan dolayı tükenme tehlikesiyle karşı karşıyadır. Bilinçsizce yapılan toplama yakında bu içeceğin, Orkidelerin tükenmesinden mütevellit içilememesine ya da çok ama çok pahalı olmasına sebep olacaktır. Doğal dengenin bozulmaması ve bir canlı grubumuzun daha silinip gitmemesi için gereken duyarlılığı göstermemiz gerekmektedir.