Hayvanlarla ilgili bilgiler, hayvanlar hakkında bilgiler
Hayvanlar; bitkiler dışındaki tüm canlı varlıklar; kendibeslek organizmalardan değişik olarak önceden oluşmuş besinlere bağımlı organizmalar, organik katı maddelerle beslenerek bunları ağız aracılığıyla yutup iç organlarında sindiren ve tüm vücut organlarına dağıtan canlı varlık gibi çeşitli tanımlamaları yapabilen canlı öbeğidir. Çoğunlukla duyarlılıkları ve hareket yetenekleri yalnızca organik maddelerle beslenmeleri, hücrelerinde plastidler (klorofil, nişasta ve boya maddeleri) ve selüloz zar bulunmamasıyla bitkilerden ayrılırlar. Ancak bu değişiklikler özellikle basit organizmalarda kesin olmadığı gibi değişmez de değildir.
Hayvanların Sınıflandırılması
Yaklaşık bir milyon sınıflandırılmış hayvan türünün üçte ikisinden fazlasını (700 bin kadarı) böcekler oluşturur. Çağdaş sınıflandırma yöntemleri hay-vanlan 20 kadar filuma (şube) ayınr. Başlıcaları: Tekhücreliler, süngerler, polipler, denizanaları, vb yassı solucanlar, ipliki solucanlar, halkalı solucanlar, derisidikenliler, yumuşakçalar, eklembacaklılar, kordalılar. Her şube sınıflara, sınıflar ise altsınıflara ayrılır. Bu kategoriler büyükten küçüğe doğru üsttakım, takım, üstfamilya, famiya, cins ve tür diye sürer. Örneğin kordalılar şubesi acrania ve croniata diye iki öbeğe aynlır. Bunlardan croniata 5 sınıfa ayrılır: Balıklar, kemiklibalıklar, kıkırdaklıbalıklar, çenesizler, ikiyaşamlılar, sürüngenler, kuşlar ve memeliler.
Hayvanların Yapısal Özellikleri
Bir hayvanın yaşamsal işlevleri iki kategoride incelenebilir: 1) Sistemi dışarıyla temas halinde tutan “ilişki” fonksiyonları, 2) Bitkilerde de bulunduğu için bitkisel beslenme ve çoğalma işlevleri. Beslenme, bireyin gelişimi ve yaşaması için gerekli maddeleri, çoğalma ise türün sürekliliğini sağlar. Bitkisel fonksiyonlar; sindirim, solunum, boşaltım, dolaşım ve üreme olarak çeşitlendirilebilir. Bu işlevler hayvan türü gelişip karmaşıklaştıkça daha değişik ve özelleşmiş hale gelen organlar yardımıyla yürütülür. Evrim basamaklarında ilerlemiş hayvanlarda her işlevi yürüten organ ve mekanizmalar kolaylıkla tanınabilir. İlişki sistemini (sinir sistemi) oluşturan duyu organları ve kaslar, hayvanın bir durumdan haberdar olmasını ve bir avı yakalama, bir düşmandan sakınma ya da herhangi bir gereksinim nedeniyle ansızın ve kendi çıkarına uygun olarak hareket edebilmesini sağlar. Hayvanlarda duyarlılık, göz, kulak, koku alma bezleri, dokunma papilleri, tat pütürcükleriyle uyarılar algılayan sinir sisteminden oluşur. Uyarı impulsları sinirler yoluyla ilgili beyin merkezlerine götürülür. Burada incelenip değerlendirilen impuslar motor sinirleri yoluyla kaslara yanıt sinyalleri yollamasına neden olurlar. Hareket organlarını işleten kas sistemi hayvanlarda hareketi sağlar. Hareket organları hayvanın yaşadığı ortama göre değişiklik gösterir ve yüzgeç, kanat ya da bacak gibi değişik adlar alırlar. Solucan ve yılan gibi hayvanlarda özel hareket organları yoktur. Hayvan vücut kaslarının kasılmaları sonucu hareket eder. Hareket organlarının sayı biçim ve dizilişi omurgasızlar arasında büyük ayrılıklar gösterir. Omurgalılarda ise vücudun her bir yanında bir çift olmak üzere iki çift uzantı bulunur. Omurgalı hayvanlarda vücudu taşıyıp ona genel biçimini veren, kasların bağlı olduğu kemikli ya da kıkırdaklı bir iç iskelet vardır. Omurgasızlarda ise bunun yerine eklembacaklılarda dış iskelet, derisidikenlilerde kalkerli iskelet plakları ve yumuşakçalarda kabukları almıştır. Ancak ahtapot, denizanası gibi bazı hayvanlar tamamen yumuşaktır.
Hayvanlarda Beslenme
Bir ucunda besinlerin alındığı ağız, öteki ucunda artıkların atıldığı anüsün bulunduğu sindirim sistemince yürütülür. Sindirim sisteminde çeşitli bölümleri yenilen maddelere göre değişik görevler üstlenmiş bir sindirim borusu vardır. Pharynx, yemek borusu, mide ve bağırsaklar bu tür değişik görevleri olan organlardır. Sindirim sistemine bağlı olarak besini uygun boyda küçülten birtakım yapılar vardır: Böceklerde mandibulalar, salyangozlarda radola, omurgalılarda dişler, kuşlann mide çeperi boyunca dizilmiş uzantılar vb. Ayrıca yine bu sisteme bağlı olarak çalışan ve sindirici sıvılar üreterek bunları sindirim borusuna boşaltan bezler yer alır. Sindirilen besinler bağırsak duvarlarında emilir ve dolaşan vücut sıvısıyla kan ya da lenfe taşınır. İlkel omurgasızlarda kan dolaşımı kapalı olmayıp vücut boşluğundaki sıvının karıştırılmasından öte bir şey değildir. Böceklerde iki ucu açık ancak damarlara bağlı olmayan ve kalp görevi yapan organın dolaşım sisteminde sınırlı bir denetimi vardır. Omurgalılarda dolaşım, atardamarlar ve toplardamarlar olarak sınıflanan özel borularla gerçekleşir. Atardamarlar kanı solunum alanlarından uzakta bulunan hücrelere taşır. Toplardamarlar da buralardaki kanı geri getirerek temizlenmesini sağlar. Suda yaşayan organizmalarda solunum, suda erimiş durumda bulunan oksijenli kullanan solungaçlarla yapılır. Kara hayvanlarında aynı işlev akciğerler ya da böceklerde olduğu gibi trakea sistemiyle yürütülür. Kara hayvanları oksijeni doğrudan havadan alırlar. Bazı hayvanlarda deri yoluyla solunum da görülür. Akciğer, solungaç, trakea gibi değişiklik gösteren solunum sistemleri yüksek yapılı hayvanlarda görülür. Hücrelerdeki yanmadan ileri gelen zararlı ve artık maddeleri hücrelerden daha sonra da tüm vücuttan süzüp atarak onları yaşlanmadan ve ölümden koruyan sistem boşaltım sistemidir. Katı artıklar bağırsaklar, karbondioksit ve su buharı gibi gaz artıkları solunum sistemi, sıvı artıklar, böbrekler ve ter bezleriyle, böceklerde malpigi tüpleri adı verilen organlarla dışarı atılırlar. Hayvanlarda hormon adı verilen maddeleri salgılayan endrokrik bezleri ya da kanalsız bezler önemli görevler üstlenmiştir. Bu maddeler vücudun metabolizmasına etki etmekte, birtakım işlevleri düzenlemekte, böylece tüm sistemin gelişim ve aktivitesini etkilemektedir. Omurgalılarda tiroit,timüs, böbreküstü bezleri bu türlere örnektir. Omurgasızlarda da endoktrin bezleri vardır. Hayvanlarda üreme eşeyli ya da basit eşeysiz olabilir. Eşeysiz üremede, bireyde eşey hücreleri yoktur, üreme sırasında vücut dokusu harcanır. En sık görülen yöntem, tomurcuklanma ve bölünmedir.
Hayvanlarda üreme yöntemi
Eşeyli üremede dişi eşey hücresiyle erkek eşey hücresi birleşir. Bu birleşme dişi ve erkek üreme organları yoluyla sağlanır. Kimi durumlarda iki üreme yöntemi birbirini izler. Balıklardaki birkaç erselik tür dışında omurgalılarda iki ayrı cinsiyet görülür. Omurgasızlarda erselik olma durumu (dişi ve erkek üreme organının aynı bireyde bulunması) daha sıktır. Tüm memeliler canlı yavru doğururlar (vivipar). Hayvanlar dünyasında yumurtlayanlar çoğunluktadır. Sürüngenler, kuşlar ve memeliler gibi bazı omurgalı hayvanlar görünüşlerinde büyük değişiklik olmadan gelişir ve erişkinleşirler. İkiyaşayışlılar, bazı balıklar, kabuklular vb birçok böcekte ise az ya da çok farklılaşma (metamorfoz) görülür. Sözgelimi kurbağa yavrusu anasına hiç benzemez.
• Hayvanlar hakkında bilgiler, hayvanlar dünyası ile ilgili bilgiler
